Wat was het probleem?
Dirk De Meester: ‘Toen we halverwege 2012 wisselden van leverancier voor medicatie, maakten we een doorlichting van de geneesmiddelen die hier gebruikt werden. Dat was even schrikken. Het gebruik van psychofarmaca lag hoog, te hoog. Dat zijn de antidepressiva, de slaapmiddelen en de antipsychotica voor mensen met dementie. We scoorden lager dan het Vlaamse gemiddelde, maar dat wilden we niet als excuus gebruiken. Het moest beter. We wilden de mensen minder suf en meer alert maken.’

Hoe hebben jullie dat proberen te
doen?
‘We zijn begonnen met het organiseren van vormingssessies door experten over het gebruik van geneesmiddelen. Niet alleen vanuit educatief oogpunt, we wilden iedereen meekrijgen. Het personeel en de inwoners, maar ook de huisartsen en familieleden. Het gebruik als een gedeelde verantwoordelijkheid. Dat riep wel weerstand op. Kan mijn moeder niet gewoon een slaappil krijgen? Die opmerking. Uiteindelijk creëerden we toch een breed draagvlak.’

Ook bij de bewoners zelf?
‘Makkelijk was dat niet. We hebben een belangrijke les geleerd: als je iets wegneemt, moet je ook iets in de plaats doen. Door de slaapmiddelen af te nemen, sliepen de mensen effectief enkele nachten minder goed. Dat was ontwenning. We stonden hen daarin bij, gingen met hen praten. Voorts organiseerden we de dag ook anders. We lieten onder meer de activiteiten later beginnen.’

Voor antidepressiva is die stap toch moeilijker te zetten?
‘Sommige dingen vallen niet op te lossen met geneesmiddelen. En dat moet ook niet. Veel mensen zijn verdrietig doordat ze uit hun huis moeten. Dat is begrijpelijk. Maar dat mag niet verward worden met een depressie. Het is een kwestie van dat verdriet toe te laten. Dat geven we het personeel ook mee: soms moet je bepaald gedrag toelaten zoals roepen of ronddwalen. Al is dat niet altijd even makkelijk.’

Het project is twee jaar geleden van
start gegaan. Wat merkt u daar nu van
in de praktijk?
‘We merken dat het gebruik van kalmeermiddelen, slaappillen en antidepressiva significant is verminderd, tot ver beneden veel andere woonzorgcentra. Het globaal psychofarmacagebruik is gedaald met bijna vijftien procent. Over de levenskwaliteit, de alertheid en valincidenten zijn er geen harde cijfers, maar in de praktijk merken we beterschap. Naar mijn gevoel dutten de bewoners minder in, vallen ze minder. We zullen zeker op de ingeslagen weg verder gaan.’ (sco).

Dirk De Meester      

 
bron: VRT - Het Journaal - 11/07/2012

Bijna 30 procent van de rusthuisbewoners krijgen antipsychotica voorgeschreven om hun angsten en agressie te onderdrukken.
Dat is niet altijd nodig en het houdt ook risico's in. Ouderen zijn erg gevoelig voor de effecten van deze middelen en een doctoraatsonderzoek van verpleegkundige Majda Azermai toonde aan dat ze zelfs gevaarlijk kunnen zijn en een risico op beroerte en sterfte kunnen verhogen.

Een rusthuisbewoner heeft 1/4 meer kans om antidepressiva voorgeschreven te krijgen en dubbel zoveel kans om antipsychotica te krijgen dan een thuiswonende oudere met dezelfde zorgafhankelijkheid.
Ook tussen de rusthuizen onderling bestaan grote verschillen. Dat blijkt uit een studie van de CM. Het chronisch gebruik van onder meer antidepressiva en kalmeermiddelen in rusthuizen ligt al jaren opvallend hoog.

"Hoe minder personeel, hoe meer antidepressiva en psychofarmaca er wordt voorgeschreven om de mensen kalm te houden", zegt Marc Justaert van het Christelijk ziekenfonds CM, verwijzend naar een Britse studie.

Worden onze bejaarden in rusthuizen
vastgebonden en gedrogeerd?

zodat ze rustig blijven en niet teveel last veroorzaken...

 >>>  Herbeluister de uitzending en lees de reacties van luisteraars  <<<

Belg slikt 40.000
pillen tijdens leven
bron: VTM-nieuws - 24/08/2013

Tijdens ons leven slikken we minstens 40.000 pillen. Dat zegt gezondheidseconoom Lieven Annemans in De Morgen. Per dag is dat gemiddeld 1,3 pillen, maar wellicht ligt het aantal nog hoger.

Hoe ouder we worden, hoe meer we slikken. Een 14-jarige zit gemiddeld aan 0,3, bij een 75-jarige komt dat op 4 stuks per dag. "In vergelijking met de rest van Europa slikken we te veel", zegt Annemans. Hij klaagt de overconsumptie aan. Als de uitgaven aan geneesmiddelen in rekening worden gebracht, dan blijken we 30 procent hoger dan het Europese gemiddelde te zitten.

Experts zeggen dat overmedicalisering al jaren een heikel punt is, en dat er vanuit de overheid weinig gebeurt. "Er is te veel naar de prijs van medicatie gekeken, en niet naar de volumes", zegt Annemans. Minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx benadrukt dat er enkele nieuwe projecten op stapel staan om het probleem tegen te gaan.

MEER AANDACHT VOOR OVERMEDICATIE
Bejaarden vaak onnodig aan de pillen
bron: De Standaard - 29/06/2013 - jan Tubeeckx

Vaak wordt het medicijnengebruik van bejaarden pas bekeken als ze naar een rusthuis moeten. Maar volgens Robert Vander Stichele (UGent) zou dat al veel eerder moeten gebeuren.

Ze zijn veelal onafscheidelijk: bejaarden en hun pillendoos. Maar vaak zitten in die doos heel wat pillen die ze niet meer nodig hebben. Volgens huisarts en docent farmacologie ­Robert Vander Stichele (UGent) moet het medicatiegebruik van bejaarden minstens eenmaal per jaar herbekeken worden. Zeker als er sprake is van polymedicatie, waarbij dagelijks meer dan vijf geneesmiddelen worden ingenomen. Uit een onderzoek van Test-Aankoop blijkt immers dat 5 tot 30 procent van alle ziekenhuisopnames onder ouderen rechtstreeks te wijten is aan problemen die te maken hebben met geneesmiddelen. Het gaat dan om fout gebruik ervan, geneesmiddelen die in te hoge dosissen worden voorgeschreven of combinaties die problemen veroorzaken.
Volgens Vander Stichele groeit bij zorgverleners stilaan het bewustzijn rond het overmatig en onnodig geneesmiddelengebruik.
‘Zowel bij de artsen, de apothekers als de verpleegkundigen is er een groeiend bewustzijn. Er wordt meer aandacht besteed aan het overmatig en langdurig geneesmiddelengebruik door bejaarden. Maar dat gebeurt geheel op vrijwillige basis en op eigen initiatief. Van een echt beleid is nog geen sprake’.
Ook Jos Desmet, voorzitter van de Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen, bevestigt die trend. Al worden volgens hem ook de patiënten zelf kritischer. ‘Geneesmiddelen nemen een grote hap uit het budget van bejaarden. Zij vragen zich dan ook steeds meer af of de geneesmiddelen die hen worden voorgeschreven nog wel nut hebben.’

Abonnement op pilletjes
En dan is er nog de zogeheten ‘abonnementsgeneeskunde’: de patiënt geeft regelmatig een lijstje door aan zijn arts met de medicijnen die moeten worden aangevuld. Die problematiek stelt zich voornamelijk bij bejaarden die nog thuis wonen. Zodra het rusthuis zich aandient, kan het geneesmiddelengebruik opgevolgd en indien nodig verminderd worden. Ook bij een ziekenhuisopname bestaat zo’n controlemoment. Al is er in dat laatste geval niet altijd sprake van een kritische controle. Integendeel zelfs, meent Vander Stichele. ‘In realiteit krijgen patiënten bij een ziekenhuisopname net nog meer medicijnen voorgeschreven.’ Vaak vormt een ziekenhuisopname dan ook het startpunt van een lange periode van zinloos medicijnen slikken.
In landen als Nederland, Finland en Australië worden apothekers reeds aangemoedigd om het geneesmiddelengebruik van hun patiënten regelmatig kritisch onder de loep te nemen. Na die individuele analyse komt de apotheker dan met een aantal aanbevelingen, die door de behandelende arts worden besproken met de patiënt. Een aanpak die werkt, want uit onderzoek is gebleken dat een goede opvolging en een goede communicatie tussen apotheker en arts, heel wat problemen van langdurig medicatiegebruik kan vermijden.

Interview met Jan De Lepeleire, voorzitter raadgevende artsen rusthuizen:
‘Sneller pilletje bij weinig personeel’
bron: De Standaard - 13/05/2011

BRUSSEL - 'Een maand geleden kon ik nog gaan wandelen met mijn schoonmoeder in het rusthuis. Nu zit ze in een rolstoel, versuft en platgespoten.’ Of: ‘Mijn schoonvader heeft nooit slaappillen genomen, maar na een week in het rusthuis kreeg hij er elke avond één. Standaard, zeiden ze.’ Nog: ‘Omdat mijn grootvader blijkbaar wat druk was, kreeg hij Risperdal. Na een paar weken herkende hij niemand meer, kon hij niet meer lopen of spreken. Resultaat: nog meer pillen.’
Over het medicatiegebruik in rust- en verzorgingstehuizen lijkt elke familie wel negatieve verhalen te kunnen vertellen. Op het internet bulkt het van de getuigenissen. Ook het Radio 1-programma Peeters & Pichal werd vorige maand nog bedolven onder honderden klachten. Die komen meestal op hetzelfde neer: rusthuisbewoners krijgen te snel pillen voorgeschreven om ze in toom te houden. Voor het ‘gemak’ van het personeel.
Eerder onderzoek toonde al aan dat het chronisch gebruik van antidepressiva en kalmeermiddelen in rusthuizen hoog lag. Dat wordt vandaag opnieuw bevestigd door een grootschalig onderzoek van de Christelijke Mutualiteit (CM), bij 60.000 leden in meer dan duizend voorzieningen.
Daaruit blijkt onder meer dat een rusthuisbewoner een kwart meer kans heeft om antidepressiva voorgeschreven te krijgen en dubbel zo veel kans heeft om antipsychotica te moeten slikken dan wie nog thuis woont.
Opvallend is ook dat een kwart minstens één farmaceutisch product kreeg dat op de Beers-lijst staat. Dat zijn producten die door hun bijwerkingen niet aangewezen zijn voor ouderen.
De Christelijke Mutualiteit veronderstelt dat het gebrek aan personeel te maken heeft met het medicatiegebruik. Hoe minder personeel, hoe gemakkelijker het teruggrijpt naar pillen om de bewoners in toom te houden, zodat het werk draaglijk blijft.
Jan De Lepeleire is huisarts en voorzitter van de coördinerende en raadgevende artsen in rusthuizen. Die moeten het medicatiegebruik in de voorzieningen opvolgen en het liefst zo laag mogelijk houden. Hij noemt de resultaten van het onderzoek ‘absoluut verontrustend’. ‘Maar het probleem is ons al langer bekend.’

De CM legt een direct verband met de werkdruk voor het rusthuispersoneel. Klopt dat?
‘Ik denk het wel. Onderzoek heeft al aangetoond dat het zorgteam van een rusthuis meer oog heeft voor een niet-farmacologische aanpak als het voldoende bemand is. Als er te weinig personeel is, is het een kleine stap om de huisarts nog wat voorschriften te vragen. Ik hoor sommige critici dan zeggen: als de dokters niet meer voorschrijven, is het toch opgelost? Maar zo simpel ligt het niet. Vraag het maar aan de huisartsen: als zij de medicatie van hun patiënt in het rusthuis willen afbouwen, zullen de verpleegkundigen vaak vragen om de medicatie weer op te schroeven, omdat ze zeggen dat het nodig is.
Hoe minder personeel er is, hoe groter de druk.’

De coördinerende en raadgevende arts van een rusthuis moet erover waken dat het medicatiegebruik niet uit de hand loopt. U kan de huisartsen dan toch sturen?
‘Dat is moeilijk. In België is iedereen vrij zijn zorgverstrekker te kiezen, ook als hij of zij in een rusthuis binnengaat. Het gevolg is dat er in een rusthuis met honderd bewoners soms tot veertig huisartsen langslopen. Dat is chaos. De coördinerende huisarts van een rusthuis kan zijn collega’s niet verplichten om bepaalde pillen te laten. Hij heeft niets te zeggen aan het voorschrijfgedrag. Het kan enkel adviseren en zowel de huisartsen als het verplegend personeel sensibiliseren.’

Dus eigenlijk heeft u in een rusthuis niet veel te zeggen?
‘We kunnen het personeel en de huisartsen tot niets verplichten. Een voorbeeld is het geneesmiddelenformularium van het rusthuis, een lijst waarop staat welke pillen worden aangeraden. Mijn ervaring is dat de huisartsen zich daar veel beter aan houden, als de coördinerende arts die lijst in samenspraak met hen opstelt. Anders doet iedereen zijn goesting. Maar niet elk rusthuis gebruikt die lijst even consequent.’

‘U mag ook niet vergeten dat de familie soms een belangrijke rol speelt. Soms belt die de huisarts om te zeggen dat haar moeder of vader niet kan slapen omdat een medebewoner ’s nachts roept. Dan vraagt ze de arts om die bewoner iets te geven. Een rusthuis is een samenleving, waar veel interactie is. Daar leven zo veel vragen bij het personeel, de bewoners, de families, ... dat het moeilijk is een eenduidig beleid rond medicatie uit te werken.’

Het gebruik van antidepressiva en antipsychotica in rusthuizen kan alleen omlaag als de coördinerende arts meer macht krijgt?
‘Onze rol moet sterker worden, ja. Het zou al veel zijn als de huisartsen een engagement moeten aangaan waarbij ze toezeggen om hun patiënten in het rusthuis te verzorgen volgens het beleid van de voorziening, dat ze bijvoorbeeld afspreken om een bepaald soort antidepressiva of slaapmiddelen correct te gebruiken. We discussiëren al jaren met de overheid om onze rol te herzien. Maar het gaat zeer traag.’

Senioren in rusthuis krijgen meer
antidepressiva dan thuiswonenden
bron: Het Laatste Nieuws - 12/05/2011

Een rusthuisbewoner heeft een kwart meer kans om antidepressiva en dubbel zoveel kans om antipsychotica voorgeschreven te krijgen dan een thuiswonende oudere met dezelfde zorgafhankelijkheid. Tussen de rusthuizen onderling bestaan daarenboven grote verschillen.

Het chronisch gebruik van onder meer antidepressiva en kalmeermiddelen in rusthuizen ligt al jaren opvallend hoog. Deze nieuwste studie, uitgevoerd onder 59.863 leden van de Christelijke Mutualiteit (CM) in 1.084 woonzorgcentra, bevestigt opnieuw de grote verschillen met de doorsneebevolking.

Ernstige psychose
Zo kreeg in 2009 gemiddeld 41,7 procent van de respondenten in een rusthuis gedurende minstens een maand antidepressiva. Daarnaast nam 21,7 procent minstens 30 dagen antipsychotica in, dit zijn middelen die worden voorgeschreven bij de behandeling van ernstige vormen van psychose zoals schizofrenie. Bij thuiswonende senioren in de thuisverpleging liggen de cijfers respectievelijk een kwart en de helft lager.

Bijwerkingen
Opvallend is verder dat 26 procent minstens één farmaceutisch product kreeg dat op de Beers-lijst staat. Daarop staan geneesmiddelen die door hun leeftijdsgebonden bijwerkingen niet aangewezen zijn bij oudere personen. Tegenover de vorige CM-studie uit 2005 is hierbij wel een verbetering op te merken.

Grote verschillen
Bij de resultatenvoorstelling werd ook gehamerd op de grote verschillen tussen de rusthuizen. Zo zijn er rusthuizen waar 59 procent van de bewoners meer dan 30 dagen antidepressiva inneemt, maar ook waar dit slechts voor 30 procent van de inwoners het geval is. Bij de antipsychotica liggen die minimum- en maximumwaarden respectievelijk op 9 en 35 procent.
De CM roept onder meer op tot sensibilisering van het zorgpersoneel en het uitbreiden van de rol van de apotheker. (belga/ep)